[Εισαγωγική σημείωση προς τον Ιστορικό του μέλλοντος που θα αποθησαυρίζει τις γαμάουα κειμενάρες μου ως πηγές: Τα παρακάτω αναφέρονται σε ενα περιστατικό κακοποίησης φοιτητή απο συμφοιτητές του. Ο φοιτητής βρέθηκε νεκρός 40 μέρες ύστερα απο την εξαφάνιση του. Αυτά είναι μάλλον τα μόνα *δεδομένα* στην όλη υπόθεση τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, και σίγουρα τα μοναδικά που χρειάζεται κανείς για να κρίνει την όλη ιστορία. Στο παρακάτω κείμενο, ασχολούμαστε με όλα τα υπόλοιπα].
Ένα απο τα χαρακτηριστικά της μεταμοντέρνας εποχής στην οποία ζούμε, είναι η - καθόλου αυτονόητη - ιδιότητα της γλώσσας να δημιουργεί πραγματικότητες, πέρα απο το "απλά να τις περιγράφει". Έχει απομακρυνθεί δηλαδή απο το "ιδανικό" που συνήθως υποθέτει κάποιος - της ουδετερότητας ως απλό εργαλείο έκφρασης σε μια (υποτίθεται) αμερόληπτη συζήτηση, και άρα (και αυτό είναι που αποκρύπτεταi συνήθως), της "αντικειμενικότητας" πέρα απο κάθε λογής σχετικισμούς και ιδεολογήματα.
Αυτή η ιδιότητα της όμως, μας δίνει ταυτόχρονα κι ενα υπέροχο αναλυτικό εργαλείο για να ανακαλύπτουμε καθημερινά το φασιστάκι μέσα μας. Να δούμε μερικά παραδειγματάκια; Με αφορμή το τρέχον περιστατικό με το "bullying" aστον Βαγγέλη Γιακουμάκη;
Να κοιτάξουμε λίγο τη γλωσσούλα που χρησιμοποιείτε, ω όψιμοι κοινωνικώς ευαισθητούληδες μου; Να δούμε λίγο τι υποκρύπτεται και τι υποννοείται πίσω απο ενα σταχυολόγημα εκφράσεων που μπορεί κανείς να μαζέψει απο τις δεκάδες αναρτήσεις και τοποθετήσεις σχετικές με το θέμα, και τι υποδηλώνουν αυτές για μας, τις αντιλήψεις μας, και την κοινωνία μας;
Οι παρακάτω προτάσεις είναι σταχυολογημένες απο κείμενα και αναρτήσεις φίλων, γνωστών, αγνώστων, και είναι χαρακτηρηστικά παραδείγματα του λόγου που χρησιμοποιήθηκε τις τελευταίες ημέρες - άρα απηχούν παγιωμένες κοινωνικές νόρμες, και δεν αποτελούν σε καμμία περίπτωση μοναδικές περιπτώσεις 'αβλεψίας' εκ μέρους συγκεκριμένων ατόμων.
Η σύνηθης απάντηση στις παρακάτω παρατηρήσεις είναι συνήθως κάτι σε στυλ "δεν εννοούσα αυτό ποy κατάλαβες", "δεν είχα την πρόθεση να πω αυτό", κτλ. Αυτή η απάντηση απλά μεταθέτει το πρόβλημα στον δέκτη, απενοχοποιώντας τον πομπό.
Ναι, πιθανότατα δεν εννοούσες αυτό που κατάλαβα, η γλώσσα που χρησιμοποίησες όμως αυτό εννοεί, στο συγκεκεριμένο πλαίσιο που τη χρησιμοποίησες, και το γεγονός οτι χρησιμοποίησες αυτή την έκφραση αντί για κάποια άλλη, η το γεγονός οτι θεώρησες αυτονόητη την ερμηνεία της απο τον δέκτη "όπως την εννοούσες εσυ", είναι *ακριβώς* ο τρόπος που αναπαράγονται και διαιωνίζονται στερεότυπα και διαμορφώνονται oi κατεστημένοι και εξ'ορισμού ισχύοντες διαχωρισμοί ως "αυτονόητα" συστατικά των ανθρώπινων κοινωνιών.
Και μάλλον φυσικά δεν είχες πρόθεση να θίξεις κάποιον. Δεν εξετάζουμε προθέσεις όμως εδω, εξετάζουμε ακριβώς την αυτονομία της λειτουργίας της γλώσσας έξω απο τις προθέσεις του πομπού. Είναι πιο αντικειμενικός δείκτης για τις παγιωμένες πεποιθήσεις σου, απο το τί θεωρείς εσυ πρόθεση σου.
Γιατί ο δρόμος προς την κόλαση, είναι σπαρμένος με καλές προθέσεις, και ο υφέρπων καθημερινός φασισμός και ρατσισμός έτσι ακριβώς φυτεύεται στο μυαλουδάκι σου, ύπουλα, και χωρίς να το καταλαβαίνεις, και έτσι ακριβώς δημιουργούνται οι κοiνωνικές νόρμες. Όχι με έναν πάταγο, αλλά με ενα λυγμό.
"bullying".
Η λέξη στα ελληνικά αποδίδεται ως νταηλίκι η τσαμπουκάς (το νταηλίκι είναι πιο σωστό). Χρησιμοποιώντας όμως τον, καθόλου διαδεδομένο στην Ελλάδα και καινούριο για πολλούς, αγγλικό όρο, αποστασιοποιούμαστε απο την πράξη που σημειοδοτεί. Είναι κάτι ξένο - αμερικανιά - όχι δικό μας - δεν έχει σχέση με μάς και την καθημερινότητα μας - δεν έχει τα συνήθως θετικως εκλαμβανόμενα συμπαρομαρτούμενα του "τσαμπουκά της φυλής". Αρα τελικά χρησιμoποιείται (και, κυρίως) για να μας απενοχοποιήσει, πέρα απο το να περιγράψει "αντικειμενικά" μια πράξη.
Γιατί χρειαζόμαστε απενοχοποίηση; Συνεχίστε να διαβάζετε.
"....του σχολικού εκφοβισμού που υπέστη ο Βαγγέλης Γιακουμάκης λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού του...".
Απο πού να το πιάσεις και που να το αφήσεις αυτό; Η - λεκτική - αποδοχή ως γεγονός της ομοφυλοφιλίας του θύματος, βασισμένη σε μισόλογα, φήμες, ραδιοαρβύλες, κτλ κτλ, είναι το μικρότερο κακό. Το μεγαλύτερο κακό βρίσκεται και πάλι στο πως λειτουργεί αυτή η πρόταση:
Άρρητα και υποσυνείδητα, ενοχοποιεί το θύμα αντί για το θύτη.
Γιατί αφενός φέρνει στο προσκήνιο την (οποιαδήποτε) ιδιότητα του θύματος ως έναν ακόμη διαχωρισμό, ως ακόμα μια ιδιότητα η οποία επιφέρει κυρώσεις, άσχέτως του αν εμείς προσωπικα αποδεχόμαστε τo ορθό αυτών των κυρώσεων η τις δαιμονοποιούμε.
Ακόμα κι αν δεν τις επιβάλλουμε εμεις ατομικά (που στο κάτω κάτω εμείς είμαστε "καλοί άνθρωποι", οι άλλοι είναι οι "κακοί"), τελικά θα τους επιβάλλουν οι κοινωνικές νόρμες, εμείς απλά φροντίζουμε να συμβάλλουμε στην συνδιαμόρφωση και τη διαιώνιση τους.
Λές κι έχει την οποιαδήποτε, την παραμικρή σημασία, το τι ήταν το θύμα - όχι το τι ήταν ο θύτης. "υπέστη εκφοβισμό επειδή ήταν ομοφυλόφιλος, επειδή ήταν κομμουνιστής, επειδή είχε μπλέ μάτια".
Αυτό φαίνεται κι απο τη χρήση της γλώσσας. Γιατί η λέξη 'λόγω', σημειώνει αιτιακή σχέση μεταξύ των πραγμάτων που συνδέει. Ναι, το ξέρω οτι δεν εννοούσες 'λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού', εννοούσες 'με αφορμή τον σεξουαλικό προσανατολισμό...', αλλά σημασία δεν έχει τι εννοούσες, σημασία έχει τι τελικά είπες, αντί να πείς αυτό που εννοούσες, και γιατί το έκανες.
"ηταν ευαισθητος...αλλιωτικος..."
Αυτό χρησιμοποιείται με δυο τρόπους, και βαρέθηκα να το διαβάζω τις τελευταίες μέρες. Συνήθως "διαφορετικός" σημαίνει "ομοφυλόφιλος", και μερικές φορές όχι. Στην περίπτωση που σημαίνει, ξαναδιαβάστε το παραπάνω κομμάτι, να το χωνέψετε στην άδεια σας κεφάλα, και ξαναγυρίστε εδώ για τη συνέχεια.
Η άλλη περίπτωση είναι πιο ενδιαφέρουσα. Το παραπάνω απόσπασμα μάλιστα σταχυολογήθηκε απο μια πρόταση στην οποιά γίνεται ρητά η διάκριση - κάτι σαν "Δεν είχα ιδέα οτι ήταν γκέι το παλληκάρι, νόμιζα οτι όλα αυτά γινόταν επειδή ήταν ευαίσθητος... αλλιώτικος...". Δε θα σταθώ στα προβληματικά σημεία της συγκεκριμένης πρότασης, γιατί εμπεριέχονται αυτούσια σε όλες τις παρομοιες εκφράσεiς που ακούστηkαν τις τελευταίες μέρες.
Το "Διαφορετικός" λοιπόν, έχει και μια ευρύτερη έννοια απο το "είμαι τόσο μαλακούλης μικροαστός, που δεν ξέρω πως να αποκαλέσω εναν ομοφυλόφιλο, και το 'διαφορετικός' μου ακούγεται πιο ευπρεπές απο το 'πουστάρα', οπότε και το χρησιμοποιώ".
Δεν ξέρεις ποιά είναι αυτή η ευρύτερη έννοια; Θα σου πω εγώ. Το "διαφορετικός" σημειοδοτεί οποιονδήποτε βρίσκεται, καθ'οποιονδήποτε τρόπο, εξω απο τις νόρμες της δικιάς σου "κανονικότητας", μια που εσυ δεν είσαι "διαφορετικός".
Και αισθάνεσαι την ανάγκη να τον διαχωρίσεις απο σένα, που πας περήφανος σαν το πρόβατο να ενσωματωθείς σε οπoιαδήποτε κοινωνική κανονικότητα, όσο γελοία κι αν είναι. Γιατί αν αισθανόσουν ΕΣΥ "διαφορετικός", δε θα χρησιμοποιούσες αυτή τη λέξη.
Ξέρω, ξέρω, δεν είσαι εσύ ρατσιστής, αυτοί είναι μαύροι.
Να το κάνουμε πιο λιανά με ενα πιο χοντροκομμένο παράδειγμα; Απο τη στιγμή, εκκολαπτόμενε φασιστάκο μου, που αποδέχεσαι μέσα σε μια συζήτηση, τη λογίκή του διαχωρισμού στο επιχείρημα του φασίστα-ειδώλου σου, οτι "δε μαχαιρώνουμε Έλληνες, μαχαιρώνουμε βρωμερούς μετανάστες", έχεις γίνει δυνητικά ίδιος μ'αυτόν. ΑΚΟΜΑ και όταν το κάνεις, δήθεν μου, για να τον δαιμονοποιήσεις μέσα στα πλαίσια της αστικής σου νομιμότητας.
Το πιο ωραίο βέβαια εδω, βρίσκεται στο οτι η διαφορετικότητα αντιμετωπίζεται στην ευαισθησία. Δηλαδή η κοινωνική νόρμα στην οποία αντιπαρατίθεται η διαφορετικότητα του "άλλου", (και, επαναλαμβάνω, δε χρειάζεται να το αποδεχτείς συγκεκριμένα, ο ίδιος σου ο λόγος αποκαλύπτει οτι το αποδέχεσαι υποσυνείδητα) όσο κι αν θέλεις να παριστάνεις οτι το αρνείσαι, είναι, απλούστατα και ξεκάθαρα, η κοινωνική νόρμα της αναισθησίας.
Με λίγα λόγια, αποδεχόμαστε περηφάνως εαυτούς ως γουρούνια.
Ας μην αναρωτιόμαστε, λοιπόν, ποιοί ήταν οι νταήδες του Γιακουμάκη, και γιατί έγιναν όλα αυτά "κάτω απο τη μύτη μας". Η γλώσσα μας προδίδει ακριβώς το ποιοί ήταν, και το γιατί όλα αυτά έγιναν "κάτω απο τη μύτη μας".
